|
|
Статьи
Ыбырай Алтынсарин қайда жерленген?Ағартушы Ыбырай Алтынсаринның ғұмырнамасы мен шығармашылығына қатысты танымдар әлі күнге дейін шегенделіп, терең ашылған жоқ. Тіпті, қайраткер ұстаздың бейнесі түскен құнды жәдігер болып табылатын екі атақты фотосуреттің де қыр-сыры бүгінгі күнге дейін толық ашылмай келді. Алтынсаринның отбасылық суреті қайда түсірілген?Ы.Алтынсариннен қалған құнды жәдігер ретінде біздің заманымызға жеткен екі фотосуреттің бірі туралы өткен жолы Abai.kz порталында жарияланған «Алтынсарин бедерленген бір суреттің сыры» атты мақаламызға арқау еткен болатынбыз. Онда біздер ағартушымен бірге суретке түскен қызметтес кісілердің есім-сойын анықтауға ұмтылған едік. Алтынсарин және Қостанай мектебі (Оның бастау арнасы – Троицк кездейсоқ таңдау емес)Отарлау дәуірінде Қазақ даласына орыс білімін тарату ісінің алғашқы кезеңі Орынбор қаласындағы Неплюев атындағы кадет корпусы мен алғашқы орыс-қазақ мектебі арқылы жүзеге асты. 1860 жылдардан бастап патшалық әкімшілік орыс-қазақ мектептерінің қатарын далалық өлкелерге қарай кеңейту мәселесін шешуге белсене кіріседі. Бұл істі олар әскери бекіністер мен шекара бойындағы қалалардан бастауды жөн көреді. Троицк мектебі және «Троицк тұрғыны»Бүгінгі күннен тура 160 жыл бұрын - 1861 жылдың 1 қыркүйек күні Троицк қаласында қазақ балаларына арналған 30 орындық орыс-қазақ бастауыш мектебі ашылды. Оған мұғалім болып Орынбор мектебінің алғшқы түлектерінің бірі Нұрым Мұңсызбаев бекітілді. Бастауыш мектеп Ы.Алтынсаринның инспекторлық қызметі тұсында екі кластық уездік мектеп деңгейіне көтеріліп, 1884 жылы Торғай облысына қарасты Николаевск уезінің орталығы Троицкіден Николаевск поселкасына ауысқан тұста қазіргі Қостанайға көшіріліп алынады. Демек, іргетасы Троицкіде қалыптасқан, қазіргі уақытта дарынды балалар дайындауға мамандандырылған Ы.Алтынсарин атындағы Қостанай мектебіне биыл 160 жыл толып отыр Ағартушының 180 жылдық мерейтойымен қатарлас келген айтулы датаны әлеуметтік маңызы бар оқиға ретінде атап өтуге негіз бар. Себебі аталмыш мектеп қазақ балаларын әлеуметтік тегіне қарай жіктемей, яғни бай-кедейге бөлмей оқуға қабылдаған алғашқы орыс-қазақ мектебі. Оған дейінге ашылған орыс тілді мектептерге (кадет корпустары, Орынбор мектебі) билеуші топ пен бай-бағаландар, патша үкіметіне қызметі сіңген кісілердің балалары ғана қабылданатын еді. Кто рядом с Ибраем?17 июля 1889 года выдающийся просветитель Ибрай Алтынсарин ушел из жизни после продолжительной болезни. Незадолго до этого он встречался с соратниками и учениками. Эта встреча запечатлена на фотографии. Зимовка Ибрая: точка на картеСвою гипотезу о месте зимовки и захоронения Ибрая Алтынсарина выдвинул доктор филологических наук Алмасбек АБСАДЫК. Учёный опирался на воспоминания Абдулгали Балгимбаева, Фёдора Соколова и Николая Ильминского, а также на исследования известного историка Бекежана Сулейменова. Грамотные путиО том, как Троицкая русская школа для казахских детей в 1884 году переехала в Кустанай, рассказывает доктор филологических наук Алмасбек АБСАДЫК. Ыбырай суреттері жайында... (жауап)Ыбырай мұрасы – игеріліп бітпейтін сарқылмас қазына. Уақыт өткен сайын ұлы тұлғалардың бейнесі биіктей беретіні сияқты, олардың өміріне қатысты ашылмаған деректер болуы да заңды. «Ыбырай аз зерттеліп, көп жазылған», - дейді ыбырайтанушы-ғалым Серікбай Оспанов. Соңғы уақытта ағартушының өмірі мен педагогикалық қызметі жайында филология ғылымдарының докторы Алмасбек Әбсадық өз зерттеу мақалаларын жариялап жүр.
|
